Almanca öğrenirken karşılaştığınız en önemli konulardan biri de „Relativsatz“ konusudur. Bu yazıda, Relativsatzın ne olduğunu, nasıl kullanıldığını ve Almancadaki önemini detaylıca inceleyeceğiz. Relativsatz’ları doğru bir şekilde kullanmayı öğrendiğinizde, Almanca ifade yeteneğiniz büyük ölçüde gelişecek.
Relativsatz, Türkçede “ilgi cümlesi” olarak adlandırılan, ana cümlede bir ismi veya zamiri daha detaylı açıklayan ve ek bilgi getiren yan cümlelerdir. Yani, bir nevi, “Bu benim arkadaşım. O çok komik” demek yerine, “Bu benim çok komik olan arkadaşım” diye bir cümle kurarsınız. Bu tür cümleler, bir ismin özelliklerini, kim olduğunu veya ne yaptığını açıklayarak cümleye derinlik katar.
Relativsatz, aslında ortak bir isme sahip iki ana cümlenin kısaltılmasından oluşur. Relativsatz’ta ismin tekrarı ortadan kalkar.
| İki Ana Cümle | Relativsatz ile Tek Ana Cümle | Türkçe Çeviri |
| Der Mann kommt aus China. Der Mann wohnt neben mir. | Der Mann, der neben mir wohnt, kommt aus China. | Yanımda oturan adam Çin’den geliyor. |
Relativsatz kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı temel kurallar vardır:
Relativsatz’lar her zaman virgülle ana cümleden ayrılır. Eğer Relativsatz ana cümlenin ortasında yer alıyorsa, hem başında hem de sonunda virgül kullanılır.
Die Frau, die ein rotes Kleid trägt, ist meine Schwester.
Kırmızı elbise giyen kadın benim kız kardeşim.
Relativsatz’larda fiil her zaman cümlenin sonunda yer alır. Bu, Almancadaki yan cümle yapısının bir özelliğidir.
Das Buch, das auf dem Tisch liegt, gehört mir.
Masada duran kitap bana ait
Her Relativsatz bir Relativpronomen (ilgi zamiri) ile başlar. Bu zamir, ana cümledeki tanımlanan ismin cinsiyetine, sayısına ve cümledeki işlevine göre seçilir.
| Hal | Maskulin | Feminin | Neutrum | Plural |
| Nominativ | der | die | das | die |
| Akkusativ | den | die | das | die |
| Dativ | dem | der | dem | denen |
| Genitiv | dessen | deren | dessen | deren |
Relativpronomen seçimi üç faktöre bağlıdır:
- Tanımlanan ismin cinsiyeti (eril, dişil, nötr)
- Tanımlanan ismin sayısı (tekil veya çoğul)
- Relativpronomen’in Relativsatz içindeki hal durumu (Nominativ, Akkusativ, vs.)
Nominativ durumunda Relativpronomen, Relativsatz’ın öznesi olur.
- Der Hund, der im Garten spielt, gehört meinem Nachbarn.
(Bahçede oynayan köpek komşuma ait.)
- Die Katze, die auf dem Dach sitzt, ist sehr scheu.
(Çatıda oturan kedi çok ürkek.)
- Das Kind, das dort lacht, ist mein Neffe.
(Orada gülen çocuk benim yeğenim.)
- Die Leute, die an der Bushaltestelle warten, sehen müde aus.
(Otobüs durağında bekleyen insanlar yorgun görünüyor.)
Akkusativ durumunda Relativpronomen, Relativsatz’ın doğrudan nesnesi olur.
- Der Film, den ich gestern gesehen habe, war sehr spannend.
(Dün izlediğim film çok heyecan vericiydi.)
- Die Blume, die ich gepflückt habe, duftet wunderbar.
(Kopardığım çiçek harika kokuyor.)
- Das Auto, das er kaufen möchte, ist sehr teuer.
(Satın almak istediği araba çok pahalı.)
- Die Bücher, die wir in der Schule lesen, sind interessant.
(Okulda okuduğumuz kitaplar ilginç.)
Dativ durumunda Relativpronomen, Relativsatz’ın dolaylı nesnesi olur.
- Der Mann, dem ich geholfen habe, war sehr dankbar.
(Yardım ettiğim adam çok minnettardı.)
- Die Frau, der ich die Tasche gegeben habe, ist meine Tante.
(Çantayı verdiğim kadın benim teyzem.)
- Das Kind, dem ich ein Eis gekauft habe, lächelt glücklich.
(Dondurma aldığım çocuk mutlu bir şekilde gülümsüyor.)
- Die Studenten, denen der Professor eine Aufgabe gegeben hat, arbeiten fleißig.
(Profesörün ödev verdiği öğrenciler gayretle çalışıyor.)
Genitiv durumunda Relativpronomen, iyelik belirtir.
- Der Schriftsteller, dessen Buch ich gerade lese, ist sehr berühmt.
(Şu anda kitabını okuduğum yazar çok ünlü.)
- Die Sängerin, deren Stimme ich bewundere, gibt nächste Woche ein Konzert.
(Sesine hayran olduğum şarkıcı gelecek hafta bir konser verecek.)
- Das Haus, dessen Fenster kaputt sind, wird renoviert.
(Pencereleri kırık olan ev yenileniyor.)
- Die Kinder, deren Eltern im Ausland arbeiten, wohnen bei ihrer Großmutter.
(Ebeveynleri yurtdışında çalışan çocuklar büyükanneleriyle kalıyor.)
Relativsatz kurarken, eğer yan cümlenin fiili bir edatla birlikte kullanılıyorsa, Relativpronomen edattan sonra gelir. Bu durumda Relativpronomen’in hal durumunu kullanılan edat belirler.
| erzählen + von + Dativ | ||
| Kullanım | Örnek Cümle (Dativ) | Türkçe Çeviri |
| Maskulin | der Mann, von dem ich dir erzählt habe | Sana bahsettiğim adam |
| Feminin | die Frau, von der ich dir erzählt habe | Sana bahsettiğim kadın |
| Neutrum | das Kind, von dem ich dir erzählt habe | Sana bahsettiğim çocuk |
| Plural | die Männer, von denen ich dir erzählt habe | Sana bahsettiğim adamlar |
| sprechen + über + Akkusativ | ||
| Kullanım | Örnek Cümle (Dativ) | Türkçe Çeviri |
| Maskulin | der Mann, über den wir gesprochen haben | Hakkında konuştuğumuz adam |
| Feminin | die Frau, über die wir gesprochen haben | Hakkında konuştuğumuz kadın |
| Neutrum | das Kind, über das wir gesprochen haben | Hakkında konuştuğumuz çocuk |
| Plural | die Männer, über die wir gesprochen haben | Hakkında konuştuğumuz adamlar |
*Dikkat: Relativpronomen kullanıldığında, edat ile Relativpronomen arasında bir kaynaşma yapılmaz (örn. von dem ≠ vom).
Resmi yazışmalarda veya akademik metinlerde belirli Artikel yerine “welche-” kullanılabilir. Bu kullanım konuşma dilinde yaygın değildir ancak yazılı dilde sıklıkla karşımıza çıkar.
| Belirli Artikel Relativpronomen olarak | welche- Relativpronomen olarak |
| das Verhalten, das das Kind von seinen Eltern lernt | das Verhalten, welches das Kind von seinen Eltern lernt |
| die Meinung, die von der Opposition vertreten wird | die Meinung, welche von der Opposition vertreten wird |
“Welche” kullanımı cümleye resmi bir hava katarken, aynı zamanda belirli bir kişiyi veya nesneyi vurgulamak için idealdir.
Relativpronomen welche-, Nominativ, Akkusativ ve Dativ halleri için belirli Artikelin sonlarıyla aynıdır. Genitiv halinde ise Relativpronomen “dessen” veya “deren” şeklinde çekilir.
| Maskulin | Neutrum | Feminin | Plural | |
| Nominativ | welcher | welches | welche | welche |
| Akkusativ | welchen | welches | welche | welche |
| Dativ | welchem | welchem | welcher | welchen |
| Genitiv | dessen | dessen | deren | deren |
İki cümlenin ortak isminin ikinci cümlede Possesivartikel olarak ifade edildiği durumlarda possessive Relativpronomen kullanılır.
Possessive Relativpronomen Tablosu
| Referans Kelime | Possessive Relativpronomen |
| Maskulin | dessen |
| Neutrum | dessen |
| Feminin | deren |
| Plural | deren |
Possessive Relativpronomen Kullanımı
Maskulin
| Yapı | Örnek Cümle |
| Possessivartikel | Der Mann ist ins Altersheim gezogen. Seine Frau ist gestorben. |
| Adam huzurevine taşındı. Karısı öldü. | |
| Relativsatz | Der Mann, dessen Frau gestorben ist, ist ins Altersheim gezogen. |
| Karısı ölen adam huzurevine taşındı. |
Feminin
| Yapı | Örnek Cümle |
| Possessivartikel | Die Frau wohnt jetzt bei ihren Kindern. Ihr Mann ist gestorben. |
| Kadın şimdi çocuklarının yanında yaşıyor. Kocası öldü. | |
| Relativsatz | Die Frau, deren Mann gestorben ist, wohnt jetzt bei ihren Kindern. |
| Kocası ölen kadın şimdi çocuklarının yanında yaşıyor. |
Neutrum
| Yapı | Örnek Cümle |
| Possessivartikel | Das Kind lebt in einem Kinderheim. Seine Eltern sind gestorben. |
| Çocuk bir yetimhanede yaşıyor. Ebeveynleri öldü. | |
| Relativsatz | Das Kind, dessen Eltern gestorben sind, lebt in einem Kinderheim. |
| Ebeveynleri ölen çocuk bir yetimhanede yaşıyor. |
Plural
| Yapı | Örnek Cümle |
| Possessivartikel | Die Männer sitzen jeden Tag im Park. Ihre Frauen sind gestorben. |
| Adamlar her gün parkta oturuyor. Karıları öldü. | |
| Relativsatz | Die Männer, deren Frauen gestorben sind, sitzen jeden Tag im Park. |
| Karıları ölen adamlar her gün parkta oturuyor. |
Yer belirten Relativsätze, “wo, wohin, woher” soru kelimeleri kullanılarak oluşturulur. Bu tür cümleler, belirli bir yer veya konum hakkında bilgi verir.
Ich erinnere mich an den Ort, wo ich dich das erste Mal gesehen habe.
(Seni ilk gördüğüm yeri hatırlıyorum.)
Das Land, woher sie kommen, ist sehr schön.
(Geldikleri ülke çok güzel.)
Bu tür Relativsätze, özellikle belirsiz referanslar, genel ifadeler veya tüm bir cümleye atıfta bulunmak için kullanılır. “Was” ve “Wo-” ile başlayan Relativsätze, Almancada daha esnek ve bazen daha doğal ifadeler oluşturmamızı sağlar.
Kullanım Alanları
“Was” ile oluşturulan Relativsätze genellikle şu durumlarda kullanılır:
a) Belirsiz zamirlerden sonra:
- alles, etwas, nichts, vieles, das, v.s.
b) İsimleştirilmiş superlativ sıfatlardan sonra:
- das Beste, das Schönste, das Interessanteste
c) “Das” kelimesinden sonra (tüm bir cümleye atıfta bulunurken)
Örnekler
- Alles, was du sagst, ist wichtig. (Söylediğin her şey önemli.)
- Das Beste, was mir je passiert ist, war dich kennenzulernen. (Başıma gelen en iyi şey seninle tanışmaktı.)
- Er hat die Prüfung bestanden, was mich sehr freut. (Sınavı geçti, bu beni çok sevindiriyor.)
Bir edatla kullanılan fiiller için, “was” Relativpronomen yerine “wo(r)- + edat” kullanılır. Bu yapı, özellikle bir cümlenin tamamına atıfta bulunurken veya soyut kavramlardan bahsederken kullanılır.
Wo(r)- + Edat Yapısının Oluşumu
- “Wo-” öneki, sesli harfle başlayan edatlardan önce “wor-” şeklini alır.
- Edat, “wo(r)-” önekine eklenir.
Örnekler:
- wo + über = worüber
- wo + auf = worauf
- wo + mit = womit
Yaygın Kullanılan Wo(r)- + Präposition Kombinasyonları
| Wo(r)- + Präposition | Örnek Cümle |
| worüber | Das ist das Thema, worüber wir gesprochen haben. |
| wofür | Das ist der Grund, wofür ich so hart arbeite. |
| womit | Das ist das Werkzeug, womit ich das Regal repariert habe. |
| woran | Das ist die Idee, woran ich glaube. |
| worauf | Das ist das Ziel, worauf ich hinarbeite. |
| wovor | Das ist die Gefahr, wovor ich dich gewarnt habe. |
| wogegen | Das ist das Problem, wogegen wir kämpfen müssen. |
Kullanım Alanları
Cümlenin Tamamına Atıfta Bulunma
Bu yapı, önceki cümlenin tamamına atıfta bulunmak için kullanılır.
Örnek:
- Er hat seine Prüfung bestanden, worüber ich mich sehr freue. (Sınavını geçti, bu beni çok sevindiriyor.)
Soyut Kavramlar
Soyut kavramlardan bahsederken bu yapı tercih edilir.
Örnek:
- Freiheit ist etwas, wofür viele Menschen gekämpft haben. (Özgürlük, birçok insanın savaştığı bir şeydir.)
Belirsiz Referanslar
Belirli bir nesne veya kişiye değil, genel bir duruma atıfta bulunurken kullanılır.
Örnek:
- Das ist genau das, worauf ich hinaus wollte. (Bu tam da belirtmek istediğim şey.)
Bu tür Relativsätze, belirsiz kişilere veya genel durumlara atıfta bulunmak için kullanılır. Bu yapılar, “der, die, das” gibi belirli Relativpronomen’lerin yerine geçer ve cümleye daha genel bir anlam katar.
- Wer das gelesen hat, versteht es besser. (Bunu okuyan daha iyi anlar.)
- Wen du triffst, ist wichtig. (Kiminle karşılaştığın önemlidir.)
- Wem du vertraust, vertraue ich auch. (Kime güveniyorsan ben de güveniyorum.)
- Wessen Buch das ist, weiß ich nicht. (Bu kimin kitabı bilmiyorum.)
Yapının Oluşumu ve Kullanımı
Bu yapıda, soru kelimeleri (wer, wen, wem, wessen) Relativpronomen olarak kullanılır. Bu kelimeler, cümlenin başında yer alır ve ana cümle genellikle “der, den, dem, dessen” gibi bir zamir ile devam eder.
| Hal | Soru Kelimesi |
| Nominativ | Wer |
| Akkusativ | Wen |
| Dativ | Wem |
| Genitiv | Wessen |
Wer das gelesen hat, versteht es besser.
(Bunu okuyan daha iyi anlar.)
Wen du triffst, ist wichtig.
(Kiminle karşılaştığın önemlidir.)
Wem du vertraust, vertraue ich auch.
(Kime güveniyorsan ben de güveniyorum.)
Wessen Buch das ist, weiß ich nicht.
(Bu kimin kitabı bilmiyorum.)
Relativpronomen ve ana cümlenin öznesi aynı halde olduğunda, ana cümlenin zamiri atılabilir.
| Hal | Örnek Cümle | Türkçe Çeviri |
| Nominativ | Wer in Ghana ein Rad hat, (der) schiebt es meistens. | Gana’da bisikleti olan kişi, genellikle onu iter. |
| Akkusativ | Wen das Thema interessiert, (den) laden wir gern ein. | Konuyu ilginç bulan kişiyi, davet ediyoruz. |
| Dativ | Wem die Umwelt wichtig ist, (dem) zeigen wir Respekt. | Çevreyi önemseyen kişiye, saygı duyuyoruz. |
Relativsatz’ların cümle içindeki konumu, anlamı ve vurguyu etkileyebilir. Doğru konumlandırma, cümlenin akıcılığını ve anlaşılırlığını artırır.
Standart Konum
Genellikle, Relativsatz tanımladığı ismin hemen ardından gelir. Bu, en yaygın ve en doğal kullanımdır.
Örnek:
- Der Mann, der dort steht, ist mein Vater. (Orada duran adam benim babam.)
Ana Cümlenin Ortasında
Bazen Relativsatz, ana cümlenin ortasında yer alabilir. Bu durumda, Relativsatz hem başında hem de sonunda virgülle ayrılır.
Örnek:
- Der Mann, der dort steht, ist mein Vater und arbeitet als Lehrer. (Orada duran adam benim babam ve öğretmen olarak çalışıyor.)
Ana Cümlenin Sonunda
Bazı durumlarda, özellikle uzun Relativsatz’larda veya vurgu yapmak için, Relativsatz ana cümlenin sonuna yerleştirilebilir.
Örnek:
- Ich habe gestern einen Mann getroffen, der fließend fünf Sprachen spricht. (Dün akıcı bir şekilde beş dil konuşan bir adamla tanıştım.)
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- Anlam Karışıklığı: Relativsatz’ın konumu, anlamı değiştirebilir. Doğru konumlandırma, yanlış anlamaları önler.
- Uzunluk: Uzun Relativsatz’lar genellikle cümlenin sonuna yerleştirilir.
- Akıcılık: Relativsatz’ın konumu, cümlenin akıcılığını etkileyebilir. Doğal bir akış için en uygun konumu seçin.
- Vurgu: Önemli bilgiyi vurgulamak için Relativsatz’ın konumunu stratejik olarak belirleyin.
Relativsätze, Almanca dil bilgisinde önemli bir yer tutar ve cümlelere derinlik katar. Bu yazıda, relativsätze’nin ne olduğunu, nasıl kullanıldığını ve dikkat edilmesi gereken kuralları ayrıntılı bir şekilde ele aldık. Almanca öğrenme sürecinde relativsätze konusuna hakim olmak, dil becerilerinizi geliştirmenize ve daha akıcı cümleler kurmanıza yardımcı olacaktır.
Relativsatz her zaman virgülle mi ayrılır?
Evet, Almanca’da Relativsatz her zaman virgülle ayrılır.
Bir cümlede birden fazla Relativsatz kullanılabilir mi?
Evet, bir cümlede birden fazla Relativsatz kullanılabilir, ancak cümlenin anlaşılırlığına dikkat etmek gerekir.
Relativsatz kullanırken en sık yapılan hata nedir?
En sık yapılan hata, ilgi zamirinin cinsiyetini veya durumunu (Kasus) yanlış seçmektir.
“Welche-” Relativpronomen’i ne zaman kullanılır?
“Welche-” genellikle resmi yazışmalarda veya akademik metinlerde kullanılır ve daha formal bir ton katar.
Edatlarla Relativsatz kullanırken nelere dikkat edilmelidir?
Edat ile Relativpronomen arasında bir kaynaşma yapılmaz ve Relativpronomen’in durumu edata göre belirlenir.
