Almanca öğrenenlerin en zorlandığı konulardan biri, cümlelerde amaç belirten yapıları doğru kullanmaktır. “Finalsätze” olarak bilinen bu yapılar bir eylemi hangi amaçla yaptığımızı anlatmak için kullanılır. “Finalsätze”, farklı bağlaçlar ve edatlar kullanılarak oluşturulabilir ve hem yazılı hem de sözlü iletişimde sıkça kullanılır. Bu yazıda, “Finalsätze” nin nasıl kullanılacağını ve doğru cümle yapılarını öğreneceksin.
Finalsätze, Almanca’da bir eylemin amacını belirtmek için kullanılan cümlelerdir. Bu tür cümleler, yan cümle bağlaçları (Nebensatzkonnektoren), zarflar (Konjunktionaladverbien) ve edatlar (Präpositionen) ile kurulabilir.
Öncelikle, “Final” ne demek? Final, bir eylemin amacını veya hedefini ifade eder. Örneğin;
Laura hat mir ein Ticket geschenkt, damit ich ihr beim Lernen helfe.
(Laura bana bir bilet hediye etti, ona ders çalışırken yardımcı olmam için.)
cümlesinde, Laura’nın bilet hediye etmesinin amacı, benim ona ders çalışırken yardım etmemdir. Kısacası, “damit” ile başlayan yan cümle, ana cümlenin amacını belirtir. Bunu „Kausalsätze” (sebep cümleleri) ile karıştırmamak gerekir. Örneğin;
Laura hat mir ein Ticket geschenkt, weil ich ihr beim Lernen helfe.
(Laura bana bir bilet hediye etti, çünkü ona ders çalışırken yardımcı oluyorum.)
cümlesinde, bilet hediye etme sebebi benim ona yardım etmemdir. Kısacası “damit” ile amaç belirtirken, “weil” ile sebep açıklıyoruz. Bu farkı anladıysak şimdi, final cümlelerini nasıl kurabileceğimize bakalım.
“damit” ile kurulan cümleler Almanca’da oldukça yaygındır ve iki farklı özneye sahip ana ve yan cümlelerde kullanılır. Bu cümlelerde, ana cümlede bir eylem ve bu eylemin amacı “damit” ile başlayan yan cümlede belirtilir ve yan cümledeki fiil her zaman sonda yer alır.
Ich lerne Deutsch, damit ich in Deutschland eine Arbeit finde.
(Almanca öğreniyorum, Almanya’da iş bulma amacıyla.)
Ich leihe Florian das Buch, damit er es sich nicht kaufen muss.
(Florian’a kitabı ödünç veriyorum, onu satın almak zorunda kalmasısı amacıyla.)
Ayrıca, yan cümleyi ana cümlenin başına da alabilirsin:
Damit ich in Deutschland eine Arbeit finde, lerne ich Deutsch.
(Almanya’da iş bulma amacıyla, Almanca öğreniyorum.)
Damit Florian sich kein Buch kaufen muss, leihe ich es ihm.
(Florian Kitabı satın almak zorunda kalmasısı amacıyla, ona ödünç veriyorum.)
“um…zu” yapısı da “damit” gibi bir amaca ulaşmak için yapılan eylemi ifade eder. Ancak burada dikkat edilmesi gereken üç önemli nokta vardır:
- Ana cümledeki ve yan cümledeki özne aynı olmalıdır.
- Yan cümlede, zu + fiil’in mastar hali (infinitiv) cümle sonunda kullanılır.
- Yan cümlede özne bulunmaz çünkü ana cümlenin öznesi, yan cümlenin de öznesidir.
Ich lerne Deutsch, um in Deutschland eine Arbeit zu finden.
(Almanca öğreniyorum, Almanya’da bir iş bulma macıyla.)
Ich gehe in die Stadt, um einzukaufen und mein Paket zur Post zu bringen.
(Şehre gidiyorum, alışveriş yapmak ve paketimi postaya vermek için.)
Um die Prüfung zu schaffen, lerne ich jeden Tag.
(Sınavı geçmek için her gün çalışıyorum.)
Um das Medizinstudium gut abzuschließen, muss man viel lernen.
(Tıp eğitimini iyi tamamlamak için, çok çalışmak gerekir.)
Eğer özne farklıysa “um… zu” kullanamayız, sadece “damit” uygun olur:
Ich leihe Florian das Buch, damit er es nicht kaufen muss. (doğru)
Ich leihe Florian das Buch, um er es nicht kaufen zu müssen. (yanlış)
İki ana cümleyi, “dafür” ve “dazu” zarflarıyla birbirine bağlayarak da bir amaç ifade edilebilir. Bu zarflar da bir eylemin amacını belirtir ve birinci cümlenin amacını ikinci cümle ile açıklar. Bu yapılar, yan cümle yapılarının daha basit alternatifleridir ve günlük konuşmalarda sıkça kullanılır.
Ich möchte abnehmen. Dazu mache ich jeden Tag Sport.
(Kilo vermek istiyorum. Bunun için her gün spor yapıyorum.)
Ich spare Geld. Dafür arbeite ich jeden Tag.
(Para biriktiriyorum. Bunun için her gün çalışıyorum.)
Wir wollen eine Reise machen. Wir sparen dazu Geld.
(Bir seyahat yapmak istiyoruz. Bunun için para biriktiriyoruz.)
Paul will nach Frankreich auswandern. Er lernt dafür Französisch.
(Paul Fransa’ya göç etmek istiyor. Bunun için Fransızca öğreniyor.)
Almanca’da edat + isim yapıları da bir amacın ifade edilmesinde kullanılır. Bunlar genellikle yazılı Almanca’da ve resmi metinlerde görülür.
“zu” edatı ile amaç cümleleri kurmak için, belirli bir Artikel ve ismi Dativ halinde kullanmalısın. Genellikle soyut amaçlar için kullanılır.
Zum Schreiben eines guten Texts brauche ich viel Zeit.
(İyi bir metin yazmak için çok zamana ihtiyacım var.)
Er trainiert viel zur Verstärkung seiner Muskeln.
(Kaslarını güçlendirmek için çok çalışıyor.)
“für” edatıyla amaç cümleleri kurmak için ismi Akkusativ kullanılırsın. Genellikle somut amaçlar için kullanılır.
Fürs Schreiben eines guten Texts brauche ich viel Zeit.
(İyi bir metin yazmak için çok zamana ihtiyacım var.)
Diese Medikamente sind für die Behandlung von Kopfschmerzen.
(Bu ilaçlar baş ağrısı tedavisi içindir.)
Bu ifadeler genellikle resmidir ve Genitiv isimlerle kullanılır.
Zwecks Terminabsprache melde ich mich morgen bei Ihnen.
(Bir randevu ayarlamak için yarın sizinle iletişime geçeceğim.)
Zum Zweck der Vertragsunterzeichnung treffen wir uns morgen.
(Sözleşme imzalamak amacıyla yarın buluşuyoruz.)
„Finalsätze“, Almanca dilinde amacın net bir şekilde ifade edilmesine yardımcı olan önemli bir cümle yapısıdır. Doğru bağlaçlar ve edatlarla kullanıldığında, iletişimde büyük bir fark yaratabilir. Almanca’da bir eylemin amacını veya hedefini ifade etmek için kullanabileceğin çeşitli yapıları bu yazıda inceledik. Artık bu yapıları kullanarak kendi amaç cümlelerini rahatlıkla kullanabilirsin.
Finalsätze’de yaygın hatalar nelerdir?
Yaygın hatalar arasında, yanlış bağlaç veya edat kullanımı, özne uyumsuzlukları ve cümle yapısının yanlış kurulması bulunur. Bu hatalardan kaçınmak için doğru kurallara dikkat edilmelidir.
“zwecks” ve “zum Zweck” kullanımı ne kadar yaygındır?
Bu ifadeler genellikle resmi ve yazılı dilde kullanılır ve ileri seviye Almanca bilgisi gerektirir.
Bu final ifadeleri nerede kullanmalıyım?
Günlük konuşmalarda daha çok “damit” ve “um… zu” kullanılırken, resmi yazılarda “zwecks” ve “zum Zweck” gibi ifadeler tercih edilir.
